Systemantics



Inhoudsopgave


Inleiding


I. De basis.


II. Fundamentele Postulaten.


III. Compendium.


1. Systemen wekken illusies.


2. Sociaal-maatschappelijke systemen (instituties)


3. Complexe systemen


4. Onbestuurbaarheid (systeem-autonomie).


5. Niet-corrigeerbaarheid.


6. Benut de toevallige werking


7. Herken de eindverantwoordelijkheid.


8. Waak voor de middelmaat.


9. Concise Summary of the Field of General Systemantics.




Inleiding


Op diverse plaatsen wordt op deze website gepleit voor een heldere systematiek, als onderdeel van een resultaatgerichte benadering van problemen en doelen op welk gebied dan ook.
Tegelijk wordt ook de feilbaarheid en de betrekkelijkheid van systemen belicht, formele en niet-formele. Logisch is om hier rekening mee te houden.

Bijvoorbeeld, niet alles is geschikt om in systemen te 'vangen'. Zeker, systematiek is van onvervangbare waarde als middel om bepaalde doelstellingen te kunnen realiseren, op een enigszins doelmatige manier. Maar elk doel vraagt om een eigen systematiek. Helaas, vaak genoeg maken we van het middel het doel, met als gevolg dat we het doel jammerlijk voorbij schieten. Sterker, voortlevend in de illusie dat wij nog steeds het systeem besturen, hebben wij vaak niet door dat we ondertussen 'geleefd' worden door datzelfde systeem waarvan wij ons meester wanen .. Vinden we overigens niet altijd erg, want sommige systemen ervaren we gewoon als fun op zichzelf ..

Hieronder enkele principes vermeld van Systemantics, een parodiërend model, dat een persiflage vormt op vakgebieden als informatietheorie, systeemleer, semantiek en dergelijke. In systemantics worden tongue-in-cheeck allerlei 'wetten' en vuistregels geformuleerd waarin de complexiteit en vooral de grilligheid en onvoorspelbaarheid van (sociale) systemen breed worden uitgemeten, met een gezonde dosis ironie en humor.
Zoals het een goede parodie betaamt bevat systemantics heel wat rake eye-openers die node gemist kunnen worden voor ieder die ook maar enigszins serieus met systematiek bezig is, bewust of dan toch in ieder geval onbewust ..

I. De basis.



Het hoofdwerk over Systemantics werd geschreven door John Gall:
Systemantics. How systems work and especially how they fail.
1975: Quadrangle.
1977: New York Times Book Company Inc.

Links:


Systemantics - Wikipedia, the free encyclopedia .
Systemantics Information from Answers_com.
Why Systems Fail and Problems Sprout Anew.

II. Fundamentele Postulaten.



1. Alles is een systeem.
2. Alles is deel van een groter systeem.
3. Het universum is oneindig gesystematiseerd.
Zowel opwaarts (grotere systemen) als neerwaarts (kleinere systemen).
4. Alle systemen zijn oneindig complex
(De illusie van eenvoud komt van het fixeren op een kleine selectie van variabelen).

III. Compendium.



1. Systemen wekken illusies.



Systemen zijn verleidelijk.
Ze beloven een moeilijk karwei sneller, beter en gemakkelijker te doen dan je het zelf zou kunnen.
Maar als je een systeem opzet, dan is het waarschijnlijk dat je al je tijd en energie gaat zitten in het verzorgen en voeden van het systeem zelf.

(1)

Non-effectiviteit


Het Primaire Scenario of Basisgegeven van Ervaring:
Systemen in het algemeen werken armzalig of helemaal niet.
Of: Niets gecompliceerds werkt. Gecompliceerde systemen overstijgen zelden 5 % efficiency. ('Er zit altijd een vlieg in de zalf').

(2)

Nieuwe problemen


Fundamental Theorem:
Nieuwe problemen worden gecreëerd louter en juist door de aanwezigheid van het systeem.
Wet van Zuinigheid, Occam's Razor:
Systemen moeten niet onnodig worden vermenigvuldigd.

(3)

Winst-verlies balans


Wet van Behoud van Anergie.
(Problematiek van Negatieve Energie).
De totale hoeveelheid van anergie in het universum is constant.
Systemen opereren door anergie te herdistribueren in verschillende vormen en in accumulaties van verschillende grootten.

{Zie ook: Bewijsvoering via falsificatie.
'(e)

Falsificatie is kansrijk.


Verder is het over het algemeen gemakkelijker om een uitzondering te vinden op een regelmatigheid, dan een bevestiging ervan. Dit komt door de universele tendentie van 'open' systemen om vanuit een toestand van samenhang (structuur) gaandeweg te vervallen in chaos (ruis, toevalsvariantie). Dit wegens de tendentie tot 'entropie', volgens het principe van 'de tweede wet van de thermodynamica' (zie L.E. Boltzmann (1844-1906), 1872; 1877).'

Zie verder: Dimensies van informatie
'In die zin wordt informatie gezien als een maat voor wanorde c.q. 'onzekerheid', of negatieve entropie (zie L. Boltzmann, 1922; T. Stonier, 1990; 1991; 1996, p.138; 1997).'}

(4)

Groei


Laws of Growth:
Eenmaal opgezet, zal het systeem niet verdwijnen, nee, sterker, ze neigen ertoe te groeien en om zich heen te vreten.
Big Bang Theorema van Systemen-Cosmologie:
Systemen neigen ertoe het kenbare universum te vullen.
Uitgebreide Parkinson Wet:
Het systeem neigt ertoe zich met 5-6 % per jaar uit te breiden.

(5)

Onvoorspelbaarheid


Generalized Uncertainty Principle (G.U.P.):
Het syteem vertoont bokkesprongen.
Het systeem begint vreemde en wonderlijke dingen te doen.
Als systemen werken, weet je nooit waar je aan toe bent of wat je kunt verwachten.
Het totale gedrag van grote systemen kan niet voorspeld worden.
Een groot systeem dat geproduceerd is om de werkzaamheden van een kleiner systeem uit te breiden, gedraagt zich niet als het kleinere systeem.
Gecompliceerde systemen produceren onverwachte resultaten.

(6)

Averechtse effecten


Le Chatelier's Principle:
Het systeem slaat terug, staat in de weg, en werkt vroeg of laat zijn eigenlijke functie tegen.
Positieve feedback is gevaarlijk.

2. Sociaal-maatschappelijke systemen (instituties)



(7)

Functionary's Falsity.


Mensen in systemen doen niet wat ze zeggen te doen.

(8)

Operational Fallacy.


Het systeem zelf doet niet wat het zegt te doen.

(9)

Fundamental Law of Administrative Workings (FLAW).


De werkelijke wereld is wat dan ook dat aan het systeem wordt gerapporteerd.
Een systeem is nooit beter dan zijn zintuiglijke organen.
Voor degenen binnen het systeem heeft de buitenwereld de neiging te verbleken en te verdwijnen.
Als het een officieel bericht is, is het niet gebeurd.
Functionary's Fault:
Je eigen perspectief wordt vertekend door deel van het systeem te zijn.
Administrator's Anxiety:
Je wordt gespannen, angstig en blijft doorzetten om het systeem toch te laten werken.
Systems-delusion:
Uiteindelijk begin je te geloven dat het gebrekkige produkt dat het systeem zo nukkig voortbrengt is wat je werkelijk al die tijd hebt gewild.

(10) Systemen trekken de bijpassende systeem-mensen aan.

(11) Hoe groter het systeem, hoe meer gespecialiseerd de interface met individuen, en dus hoe nauwer, selectiever, voorwaardelijker, veeleisender, in-flexibeler en kwetsbaarder/feilbaarder de te verwachten prestaties.

3. Complexe systemen



(12) Een complex systeem kan niet 'gedwongen' worden te werken.
Een systeemt werkt of het werkt niet.
Druk uitoefenen op het systeem helpt niet; het maakt het alleen maar erger.

(13) Een eenvoudig systeem, dat van klad ontworpen is, werkt soms.

(14) Sommige complexe systemen werken in feite.
Als een systeem werkt, laat het dan met rust.

(15) Een complex systeem dat werkt is altijd voortgekomen uit een eenvoudig systeem dat werkt.

(16) Een complex systeem begint het beste met een werkend eenvoudig systeem.

(17)

Functional Indeterminacy Theorem (FIT).


In complexe systemen zijn de oorzaken/bronnen van dysfunctioneren of zelfs van niet-functioneren vaak langdurig, zo niet eeuwig, onvindbaar.

(18)

Kantiaanse Hypothese, Not-Knowing Theorem.


Grote complexe systemen overstijgen het menselijk vermogen om ze te begrijpen.

(23) Een complex systeem kan op oneindig veel manieren falen.
Als iets fout kan gaan, zal het dat doen.

(29) Complexe systemen neigen ertoe complexe responsen op problemen te produceren - geen oplossingen.

4. Onbestuurbaarheid (systeem-autonomie).



(19)

Newtoniaanse Wet van Systemen-Inertie.


Een systeem gaat door te doen wat het doet, ongeacht enige behoefte, nut of noodzaak daartoe.

(20) Systemen ontwikkelen, zodra ze het licht zien, onmiddellijk hun eigen doelen, of ze nu werken of niet.

(21) In elk systeem krijgen intra-systeem doelen altijd voorrang.

5. Niet-corrigeerbaarheid.



(22)

Fundamental Failure-Mode Theorem (FFMT).

Systemen opereren meestal in failure mode.
Fundamental Failure Theorem (FFT):
Het systeem laat het afweten op manieren die je nooit voor mogelijk had gehouden.

(24) De Failure Mode van een systeem is vaak niet te voorspellen uit de structuur ervan.

(25) De cruciale variabelen in de werking of het falen van een systeem worden bij toeval ontdekt.

(26) Hoe groter het systeem, hoe groter de kans van onverwacht falen.

(27) 'Succes' of 'functioneren' in een systeem kan falen zijn in een ander, ermee verbonden systeem.
Als je een nieuw systeem opzet, wees voorzichtig: je verstoort misschien een reeds bestaand systeem dat echt werkt.

(28) Fail-Safe Theorem.
Een fail-safe systeem faalt door te falen om te fail-safe'n.

6. Benut de toevallige werking



(30) Grote verbeteringen komen juist niet van de systemen die daartoe ontwikkeld zijn.

(31) Vector Theorie van Systemen.
Systemen werken beter wanneer ze ontworpen zijn om 'met de stroom mee te gaan'.
Systemen die tegen algemeen menselijke neigingen en feilbaarheden ingaan, werken niet of nauwelijks.

(32) Losse systemen gaan langer mee en werken beter.
Efficiënte systemen zijn gevaarlijk voor zichzelf en voor anderen.

7. Herken de eindverantwoordelijkheid.



Een systeem is een instrument, medium; nooit een 'oorzaak'.
De oorzaak ligt, gewild of niet, in de ontwerper, maker en/of gebruiker.

8. Waak voor de middelmaat.



De normale tendentie in systemen is af te zakken van voorsprong en leiderschap, naar middelmatigheid, en vervolgens naar achterstand, mogelijk een marginale positie.
Resultaten drijven af van winst verdienen naar het vangen van een fooi.
Uitdagingen vervallen tot problemen.
Aktief en gedreven zijn verwordt tot passief, inert, lui.
(·) Niets is zo gemakkelijk als het lijkt (Murphy 1).
(·) Alles neemt meer tijd dan je denkt (Murphy 2).
(·) Als je dingen aan zichzelf overlaat, hebben ze de neiging van slecht naar slechter te gaan (Murphy 7)
(·) Als alles goed lijkt te gaan, is het zeker dat je iets over het hoofd gezien (Murphy 8).
De eerste taak is dus: het omkeren van de normale tendens tot verval, slijtage, achteruitgang!

9. Concise Summary of the Field of General Systemantics.



Systems Are Seductive...
They promise to do a hard job faster, better, and more easily than you could do it by yourself. But if you set up a system, you are likely to find your time and effort now being consumed in the care and feeding of the system itself. New problems are created by its very presence. Once set up, it won't go away, it grows and encroaches. It begins to do strange and wonderful things. Breaks down in ways you never thought possible. It kicks back, gets in the way, and opposes its own proper function. Your own perspective becomes distorted by being in the system. You become anxious and push on it to make it work. Eventually you come to believe that the misbegotten product it so grudgingly delivers is what you really wanted all the time. At that point encroachment has become complete .. you have become absorbed .. you are now a systems person!